Spomenik Hitlerovom savezniku admiralu Hortiju
Mađari su podeljeni oko ove kontroverzne ličnosti ali neke velike diskusije i polemike nije bilo
(foto, Vikipedija: Horti i Hitler prilikom jednoga od brojnih susreta)
U mestašcu Kereki, kod Balatona, juče je otkriven spomenik admiralu Miklošu Hortiju (Miklos Horthy, 1868-1957), regentu Mađarske kraljevine, koji je zemljom vladao od 1920. do 1944. Zbog savezništva s nacističkom Nemačkom i podrške mađarskim nacionalističkim aspiracijama smatran je je za kontroverznu ličnost novije mađarske istorije.
Horti i Hitler imali su brojne susrete kao šefovi država Mađarske i Nemačke
Na ceremoniji otkrivanja spomenika – statue Hortija u prirodnoj veličini, bilo je prisutno oko 500 ljudi. Tim povodom je preimenovan i trg na kome je spomenik u Hortijev trg.
Sedmicu pre toga, protiv namere da se podigne ovaj spomenik, u Budimpšeti je protestovalo oko stotinu ljudi. Predsednik opštine Kereki, Lajoš Martonj (Lajos Marton) je potom priznao da je oko ovog spomenika javno mnjenje u zemlji podeljeno, iako oko toga nije bilo neke veće polemike.
Mikloš Horti i Adolf Hitler u Berlinskoj operi 1938. godine
Mikloš Horti de Nađibanja (Nagybanya), poreklom iz plemićke kalvinističke porodice, bio je najpre austro-ugarski diplomata i lični sekretar cara Franje Josifa. U ratu se kao admiral proslavio pobedama protiv mornarice Italije pa je marta 1918. imenovan za komandanta svih pomornih snaga habsburške monarhije. To je ostao do 31.10. te godine kada je po naredbi cara Karla I predao ratnu flotu novonastaloj, prelaznoj državi Srba, Hrvata i Slovenaca. Na čelo Mađarske je došao 1.marta 1920. kada je izabran za regenta Mađarske kraljevine tj šefa države na neograničeno vreme.
Horti ulazi u Budimpeštu 1919. godine kao pobednik nad Belom Kunom
„Kraljevina bez kralja“, kako su Mađarsku mnogi zvali, orijentisala se najpre u spoljnoj politici na Italiju, potom na nacističku Nemačku. Zahvaljujući toj saradnji i potpisivanju Trojnog pakta, Mađarska je bez rata, praktično, na tanjiru dobila deo teritorija tadašnje Rumunije, Slovačke i Jugoslavije koje su pre Prvog svetskog rata pripadale nekadašnjoj Ugarskoj. Bio je prinuđen da abdicira 15.10.1944. nakon što je neuspešno pokušavao da pregovara sa državama antihitlerovske koalicije, posle čega se vlasti dokopala fašistička stranka Ferenca Salašija (Szalasi).
Mađarski regent Horti, 1938. godine u Budimpešti, prima papskog sekretara Eugenija Pacelija koji će kasnije postati papa i uzeti ime Pije XII
Kraj rata je dočekao u nemačkoj internaciji, iz koje su ga oslobodili Amerikanci. Nije mu bilo suđeno što je tražila Jugoslavija zbog zločina mađarskih okupatora u Bačkoj, kako se smatra, zahvaljući tome što je dok je vladao zaštitio veliki broj mađarskih Jevreja od holokausta, kao i zato što su se suđenju suprostavili Amerikanci. Na Nirnbeškom procesu je bio u svojstvu svedoka. Umro je u Portugalu, a njegovi posmrtni ostaci su premešteni u rodno mestu Kendereš 1993. tj ubrzo po odlasku poslednjih sovjetskih jedinica iz zemlje (zavetom je 1956. zabranio da bude pokopan u Mađarskoj dok tamo bude ijedan sovjetski vojnik). I taj čin protekao je bez većih polemika…
