PRVI DECEMBAR, SLAVIJA I MASARIKOV SRPSKI PASOŠ
Na današnji dan pre 91 godine proglašena je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije nazvana Jugoslavija.
Na današnji dan pre 91 godine proglašena je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije nazvana Jugoslavija. Taj dan se, nažalost, zbog njenog krvavog raspada, ne slavi niti obeležava u državama-naslednicama, čak i samo spominjanje tog datuma u nekima od njih nije poželjno....
Proglašenje Kraljevine SHS 1. decembra 1918. u Beogradu
Možda se ni ja ne bih setio tog dana, da ne živim u Pragu, koji je, kao i Beograd, bio glavni grad jedne države koja, takođe, ne postoji već skoro dve decenije.
Razlika je, ipak, velika, politička ali i kulturna. U državama - naslednicima se slavi (Češka) i obeležava (Slovačka) 28. oktobar kada je te iste 1918. godine formirana država Čeha i Slovaka, Čehoslovačka, koja je nestala godinu dve - kasnije od svoje južnoslovenske posestrime.
Trg Slavija u Beogradu
A onda mi obavezno padne na um i Slavija, zamišljena konfederacija Čehoslovačke i Srbo-Hrvatske kako je nazivana buduća Jugoslavija. To povezivanje zastupao je tada, osim niza čeških političara, i „otac Čehoslovačke“ Tomaš Garigue Masaryk (TGM - Česi vole skraćeno da ga tako zovu) koji je po svetu putovao s pasošom Kraljevine Srbije, radeći na stvaranju države Čeha i Slovaka. Danas je skoro zaboravljena ideja o personalnoj uniji tih država, tojest da srpski regent, potonji kralj Aleksandar Karađorđević dobije češku kraljevsku krunu. A te dve država bi se povezale i teritorijalnim koridorom kroz današnju Austriju i Mađarsku koji bi išao, uglavnom, kroz naselja slovenskih manjina.
Ta ideja je napuštena u sudaru s realnostima ratom opustošene i iskrvarene Evrope ali ostaje, iako gotovo zaboravljen, spomenik plemenite ideje i bliskosti naših naroda. Kao i tadašnji srpski pasoš za TGM, koji je tada toliko značio – za razliku od ovog koji već dugo gotovo nigde ne ne vredi bez vize, čak ni i u Češkoj i Slovačkoj.
Od juče, kada su nam vize ukinute posle toliko vremena, čini mi se kao da smo ponovo vraćeni među normalne evropske narode. Možda bismo zato mogli i mi da se, po ugledu na srednjevropsku slovensku braću, na današnji dan prisetimo dolično svoje zajedničke države koje nemamo razloga da se stidimo. Naprotiv, mogli bismo biti i ponosni što su najkulturniji među slovenskim narodima hteli da se povezuju i ujedinjavaju sa nama....
