Stosedamdesetogodišnjica rođenja Masarika
Tokom Velikog rata i borbe za razbijanje Austrougarske, Tomaš Masarik se kretao po Evropi sa srpskim pasošem i radio na osnivanju Čehoslovačke. Posle rata bio je smatran čak i za suosnivača Jugoslavije
(ilustracija, Tomaš Masarik, portret snimljen 1937.)
U Češkoj i Slovačkoj juče je obeležena 170-godišnjica rođenja Tomaša Gariga Masarika (Garigue Masaryk), osnivača Čehoslovačke i prvog čehoslovačkog predsednika, polaganjem venca na grobu u Lanima, nedaleko od Praga. Venac je na grob ovog velikana, inače velikog prijatelja srpskog i drugih naroda bivše Jugoslavije, položio je predsednik Češke republike Miloš Zeman.
Prvi predsednik Čehoslovačke Tomaš Masarik
Masarik (07.03.1850-04.09.1937) je imao tako veliku ulogu u istoriji Srbije i Jugoslavije da ga neki istoričari smatraju čak i suosnivačem Jugoslavije. Ovaj češki politički i društveni prvak zalagao se za srpsku stvari još od 90-ih godina 19. veka. Prestiž u srpskoj sredini Masarik je stekao svojim učešćem u odbrani srpskih poslanika i članova Srpske samostalne stranke u Hrvatskoj, tzv. zagrebackom veleizdajnickom procesu 1909. i posebno svojim angažovanjem u tzv Bečkom procesu, koji je decembra 1909. vodila srpsko-hrvatska koalicija, tada vodeća politička snaga u Hrvatskoj, protiv bečkog istoričara dr Hajnriha Fridjunga (Heinrich Friedjung). U Beogradu je tada čak bila objavljena i brošura s govorima Masarika na sudu u kojima je oštro kritikovana spoljna politika Beča prema Srbiji. Od tada je Masarik zadobio i uživao ogromno poverenje kod najviših srpskih političkih krugova i u masama Srba. Profesor Pravnog fakuleta u Beogradu između dva rata Božidar Marković je ovim povodom tada izjavio:
"Masarik je prvi čovek koga sam ikada video da se toliko žrtvuje za našu pravednu stvar... Sve što mi je govorio o Srbiji, o ljudima, odnosima, situaciji i o tome šta je dobro a šta loše, kao i o uzrocima toga svega, bilo je tako iscrpno i tačno, da ni najbolji poznavaoci Srbije ne bi mogli ništa drugo da kažu".
Kako o tome piše ugledni češki balkanolog Vaclav Štepanek, o posebnom poverenju Nikole Pašića prema Masariku, svedoči činjenica da je "Baja", kako su ga zvali, nastojeći da izgladi odnose Beograda sa Bečom, Masariku, tokom njegove posete Beogradu decembra 1912. formulisao uslove pod kojima bi se, po njemu, spor sa Austrugarskom mogao razrešiti. Masarik je tada od Pašića dobio punomoć da austrijskoj vladi, odnosno tadašnjem ministru spoljnih poslova grofu Leopoldu Berhtoldu, preda dalekosežne predloge srpske strane koji bi, uz dobru volju Beča, mogli da vode pomirenju… Ali, Beč mir očito nije hteo.
Tokom Velikog rata i borbe za razbijanje Austrougarske, Masarik se kretao po Evropi sa srpskim pasošem i radio na osnivanju Čehoslovačke. Posle rata bio je smatran čak i za suosnivača Jugoslavije i imao je takav autoritet među srpskim i hrvatskim političarima da su mu se i jedni drugi često obraćali za mišljenje, a ponekad za arbitritranje u njihovim sporovima (ovo drugo je odbijao).
Ovaj velikan ima u centru Beograda svoju ulicu.
