DUBOKI KORENI ĆIRILO-METODIJSKE TRADICIJE
Povodom državnog i crkvenog praznika u Češkoj i Slovačkoj, posvečenog čuvenoj solunskoj braći iz 9. veka
Današnji datum je u češkom građanskom kalendaru državni praznik koji se slavi u znak sećanja na hrišćansku i prosvetiteljsku misiju solunske braće Ćirila i Metoda koja je u Moravskoj u drugoj polovini 9. veka položila temelje prvoj češkoj i slovačkoj državi.
Peti juli je državni praznik i neradni dan, takođe, i u Slovačkoj. Tim ovodom u gradu Komarno, na obali Dunava, juče je otkriven spomenik Ćirilu i Metodiju.
Istovremeno, ovaj datum je verski praznik – Dan svetih Ćirila i Metoda i hodočašća hiljada vernika do moravskog Velehrada, duhovnog centra Velikomoravske kneževine, najveće države u srednjoj Evropi tog vremena i tada najveće slovenske države uopšte. Crkvena proslava kulminira s liturgijom koja se tradicionalno i danas služila u Velehradu i prenosila je nacionalna televizija.
Ćirilo-metodijska tradicija je duboko ukorenjena u češkoj i slovačkoj istoriji, na temeljima slovenstva i hrišćanstva. Braća-sveštenici iz Soluna uspeli su da Jevanđelje uklope u kulturu ovdašnjih Slovena i da tu kulturu povežu sa životom crkve.
Ćiril (Konstantin) i njegov brat Metodije, iako najverovatnije nisu bili slovenskog već grčkog porekla, preveli su biblijske i liturgijske tekstove na jezik kojim su govorili Sloveni tog vremena i prema tom jeziku prilagodili i stvorili pismo (glagoljicu), svetovni i crkveni zakonik i dali niz drugih doprinosa u crkvenom pevanju, ikongrafiji, propovedi, kao i u politici, diplomatiji, ekonomiji... Svoju misiju su započeli među južnim Slovenima, a nastavili je i proširili na području Velikomoravske države. Ćiril je umro 869. u Rimu, a Metodije, koji je pokrstio moravskog kneza Borivoja, 885. i sahranjen je na Velehradu.
Kako pokazuju istraživanja istoričara, da nije bilo verskog i prosvetiteljskog rada solunske braće, hristijanizacija odnosno pokrštavanje koje je dolazilo sa Zapada, dovelo bi verovatno istovremeno i do masovnog ponemčavanja slovenskog stanovništva na području današnje Češke i Slovačke. Tradicija, koji su stvorila solunska braća nije nikad nestala u Češkoj i Slovačkoj i kada se prešlo na latinično pismo i obred.
Ovaj praznik je na celu katoličku crkvu proširen 1880. Posle I svetskog rata ćirilometodijskoj tradiciji se priključila i današnja Čehoslovačka crkva, husitska i obnovljeno češko pravoslavlje. Husitstvo, češkobratska i luteranska tradicija su još tokom reformacije u 15. i 16. stoleću zauzeli pozitivan stav prema ćirilo-metodijskoj ideji, zasnivajući na njoj neke svoje zahteve za reformaciju i demokratizaciju crkve.
U 19. stoleću ćirilometodijsku tradiciju koristili su češki katolički sveštenici radi nacionalnog buđenja ponemčenih stanovnika Moravske, ta tradicija je podržavala, takođe, i slovensku solidarnost.
Pod nazivom Dan slovenske pismenosti i kulture slavi se 24. maja praznik Ćirila i Metoda u Rusiji i Ukrajini a u Bugarskoj je taj dan državni praznik. Papa Ivan Pavle II je 1980. proglasio svetu braću Ćirila i Metoda za kopatrone Evrope i u Katoličkoj crkvi se slavi taj crkveni praznik 14. februara.
