Četvrt veka od likvidacije čuvenog aerodroma kod Bihaća

Danas se navršilo tačno četvrt veka od eksplozije 60 tona eksploziva čime je, po naredbi vrha JNA, razorena čuvena podzemna avionska baza u Željavi, u masivu planine Plješevice, na granici između Bosne i Hrvatske, između Bihaća i (Titove) Korenice, podseđa ovim povodom najtiražniji češki dnevnik Mlada fronta dnes. Eksplozija se čula čak do 15 kilometara udaljenog, najbližeg grada Bihaća.

Posle miniranja i uništenja aerodroma, ostaci tadašnje Jugoslovenske narodne armije su ubrzano potpuno napustili teritorije bivših ju-republika Hrvatske i Bosne i Hercegovine.

Ovaj aerodrom je bio jedan od najtajanstvenijih vojnih objekata u bivšoj Jugoslaviji. Aerodrom je mogao izdržati, bez ikakvih šteta,  eksploziju nuklearne bombe jačine one koja je bačena na japanski Nagasaki. Baza sa kodnom oznakom "objekat 505" počela je da se gradi 1948, a prvi avioni (ruski migovi 21) su tamo smešteni 20 godina kasnije i odmah su bili u stanju borbene spremnosti zbog napetosti izazvane invazijom snaga Varšavskog pakta na tadašnju Čehoslovačku.

Gradnja i aktivacija su dugo trajali zbog velikih problema s prašinom u podzemnom objektu, koja je uklonjena tek u drugoj polovini 60-ih godina kada je ovaj ogroman bunker u ukupnpj dužini od 3,5 kilometara bio konačno dovršen. Projekat je, kako piše češki list, koštao ukupno šest milijardi dolara (verovatno ondašnjih?).

Unutra je bilo mesta za oko hiljadu vojnika, pre svih pilota i drugog letačkog i tehničkog osoblja, kao i oružanog obezbeđenja. U hodnicima dužine 350, 400 i 500 metara bilo je mesta za oko 100 aviona mig-21, u redovno vreme tamo ih je bilo oko 50. Za izviđacku avijaciju nije bilo mesta u tunelima, već je morala biti napolju. Tokom 80-ih i 90-ih, migovi 21 su zamenjeni migovima 29.  

Ovaj nekadašnji vojni kompleks je danas potpuno napušten i zapušten  i, prema Dnesu, ugrožava okolnu životnu sredinu. Okolina je puna mina, za čije uklanjanje, kao i obnovu pristupa aerodromu nema sredstava. Izvesno vreme vlasti Hrvatske, kojoj je pripao ovaj teren (verovatno zato što su vlasti BiH pokazale manje interesa za to) su se bavile idejom da tu naprave centar za azilante ali se od toga, izgleda,  odustalo.

U Vikipediji se, inače, tvrdi da je lokacija za ovu bazu izabrana zbog geostrateškog položaja u dubini zemlje, unutar planine koja je bila kao neka vrsta gigantskog, neprobojnog nosača aviona, i u njenoj senci koja ju je štitila od radara. Pominje se, takođe, da je ovakvih, odnosno sličnih objekata bilo u bivšoj našoj zemlji ukupno 20 (pet u Hrvatskoj, tri u Sloveniji, sedam u Srbiji, tri u Crnoj Gori i dva u Makedoniji) kao i da je njihova izgradnja koštala našu eks-državu ukupno basnoslovnih 20 milijardi dolara.

Autor (nepoznati) članka u Vikipediji iznosi procenu da su četrdesetak strateških vojnih objekata građenih u eks-Jugoslaviji koštali ukupno oko 9O milijardi dolara a da njih nije bilo . Jugoslavija je već odmah posle 1970. mogla dostići standard susedne Austrije.