Turska geopolitička „strateška dubina“

“Neoosmanizam podrazumeva specifičan ideološki program postupne reislamizacije turskog sekularnog društva i razgradnju temeljenih pretpostavki kemalizma, uz naglašeno jačanje međunarodnog položaja Turske, što se manifestuje na različite načine, zavisno od istorijskog trenutka i političkih okolnosti razdoblja posle Drugog svetskog rata“, kaže ugledni orjentalista i srpski diplomata prof. dr Darko Tanasković, nekadašnji ambasador SRJ u Turskoj.

Politika neosmanizma sada je u politčkom usponu kroz politiku turskog predsednka Ergodana i njegovog stratega, sadašnjeg premijera Davutoglua.

Premijer Davutolgu kao „neosmanski Bžežinski“

Knjiga “Strateška dubina”, koju je sadašnji turski premijer Ahmet Davutoglu objavio 2001. godine, uvodi potpuno novi način promišljanja međunarodne pozicije Turske i negde ima slične modele razmišljana kao Kisindžer ili Bžežinski u knjizi „Velika šahovksa tabla“. Termin “strateška dubina” preuzet  je iz vojne terminologije i označava prostor, odnosno razdaljinu između prvih borbenih linija, i civilnih i industrijskih područja, odnosno gradova i naseljenih mesta. Važnost ‘strateške dubine’ je u mogućnostima koje ona ostavlja za povlačenje i odbranu od napada, a da se pri tome izbegne ugrožavanje vlastitih izvora i centara moći. Dakle, suština ‘strateške dubine’ je u odnosu između vremena i prostora.

Posle analize posthladnoratovskog perioda i uticaja tog procesa na područje Balkana, autor se osvrće na osnovne principe turske spoljne politike na Balkanu. Ahmet Davutoglu uvodi sintagmu strategijska dubina sa  “Strateškom transformacijom i Balkana” kao dela neoosmanskog geopoliitčkog prostora. Turska, po premijeru Davutogluu, nije „most“ nego „srce Evroazije“, njen prirodni centar koji će imati ključnu ulogu u sređivanju političkih i ekonomskih prilika na širokom prostoru „od Jadranskog mora do Centralne Azije“. Raskidajući sa spoljno-političkom orijentacijom kemalističke Turske, Davutoglu preporučuje partnerstvo s velikim silama (SAD, Evropska unija, Rusija, Kina) i obnovu sfera svog uticaja, koje bi se teritorijalno poklapale s najvažnijim provincijama nekadašnjeg Osmanskog carstva.

Po Davitolgluu, „šta god se desi na Balkanu, na Kavkazu i Srednjem istoku, to je naše“. Davitolgu piše:

„Poput Bosne, Avganistan je naša zemlja. Ja se ne osećam strancem u Avganistanu kao ni u Bosni.“

Isto misli i za Sandžak u Srbiji, Kosovo, BJR Makedoniju, delove Kipra ali i turkofonske države bivšeg SSSR-a.

Turska strategija kaže - Bosna je Turska, Kosovo je Turska, Sandžak je Turska ali i Trakija i Kipar su turski... Davutolgu smatra:

„Za nas je teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine jednako važan kao i teritorijalni integritet Turske. Za Tursku je sigurnost Sarajeva jednako važna kao sigurnost i prosperitet Istanbula.“ Kavkaz i Centralna Azija, Bliski istok i Balkan one su oblasti u kojima savremena Turska želi da obnovi svoj politički i ekonomski, pa i vojni uticaj.

Balkan u „turskoj dubini“

Turska geopolitička strategija tzv “strateška dubina” kaže da  jaka Albanija i centralizovana Bosna i Hercegovina, kojima treba pribrojati i nezavisno Kosovo, predstavljaju prvorazredni interes za Tursku, imajući u vidu da se jedino tako može suprotstaviti uticaju drugih sila u regionu: ruskom (preko Srba i eventualno Bugara) i nemačkom (preko Slovenaca). Unutrašnji krug sačinjavaju Kosovo i Metohija (samim tim i Srbija), Albanija i Makedonija; drugi je tzv. Središnji krug, sačinjen od Grčke, Srbije, Bugarske i Bosne i Hercegovine, dok poslednji tzv. Spoljašnji krug sačinjavaju Hrvatska, Mađarska i Rumunija, i on nije od primarne važnosti za Ankaru.

Davutoglu procenjuje da Turska mora osnažiti albansko-makedonsko državno zajedništvo, i stvoriti sve uslove da Albanci maksimalno koriste svoja ljudska prava u Makedoniji kako bi se očuvao poredak i integritet ove nestabilne države.  Davitoglu u svojoj “strateško dubini” vidi eventualni srpsko-grčko-bugarski blok koji bi sa sobom doneo veći pritisak na regionalnu stratešku liniju koja je za Tursku od životne važnosti.         

Turska toleriše ISIL

Tačno je da Turska uvažava političke interese i zahteve anglo-saksonskih zemalja ali je, istovremeno, spremna i da im se suprotstavi ukoliko to zahtevaju njeni sopstveni strateški, politički interesi.To se sada sagledava u američkom planu borbe pritiv organizacije ISIL i terorizma, gde je Turska popustljiva i  tolerantna prema ISIL, ali je zato agresivna prema Kurdima koji vode borbu sa ISIL. Turska je u sukobu sa Kurdima koji se tuku i sa ISIL i tako podstiče širenje radikalnog neoosmanizma i islamizma.

Otuda i neka vrsta neposlušnost Turske državne vlasti prema SAD i NATO, konfliktonsti prema Izraelu i tolerantniji odnos prema politici Teherana. Turska „pokazuje zube” Izraelu povodom ugrožavanja položaja Palestinaca u pojasu Gaze; daje podršku predsedniku Irana Mahmudu Ahmadinežadu (inače otvorenom američkom neprijatelju), te pristupa gasnom aranžmanu sa Rusijom „Južni tok“ ili uigravanju alterantivnog programa gasnog cevovoda TAP. Sve ovo potvrđuje da Turska teži da samostalno vodi svoju spoljnu politiku, te da bi takav njen nastup trebalo očekivati i u bliskoj budućnosti.