ZA ILI PROTIV EU NA PRIMERU MAĐARSKE

Poslednjih deset godina ulazak u Evrosku uniju je osnovni cilj svih vlasti, bez obzira na sve poraze koje smo pretrpeli na tom putu. Uporna promocija EU nastavlja se i dalje iako se u ovom trenutku Unija nalazi u najvećoj krizi od osnivanja, a čini se da ta kriza nije konjukturna već fundamentalna.

O iskustvima Mađarske kao jedne od od deset zemalja koje su pre osam godina postale članice EU i trenutnom odnosu sa Briselom, na tribini “Aktuelni trenutak spoljne i unutrašnje politike Mađarske” Instituta za evropske studije govorio je njegova ekselencija ambasador Mađarske u Srbiji, Oskar Nikovic.
Članstvo vredi

Iako je Mađarska poslednje tri godine, od kada je dvotrećinsku vlast osvojila koalicija FIDES na čelu sa Viktorom Orbanom, postala na neki način, trn u oku Evropske unije i našla se nebrojeno puta na meti kritika zbog promene Ustava, poreske politike prema finansijskom sektoru, odnosa prema centralnoj banci označenog kao “narušavanje nezavisnosti” ove institucije, mađarski ambasador ističe da ipak vredi biti član EU.

“Kriterijumi koji se traže od Srbije i reforme moraju biti ispunjeni i bez Eropske unije. Ono što sada EU kritikuje u Mađarskoj nezavisno je od članstva i vezano je za unutršanju politiku. Ipak, ne vredi mnogo premišljati da li se ekonomski isplati ući u EU. Veliki deo Srbije vezan je za EU, kao što je i preko 65 odsto mađarske ekonomije bilo vezano za EU pre njenog ulaska. EU sada znači unutrašnju potrebu za sve zemlje Balkana, jer to je klub iz koga ne vredi izostati. A ako se priključujete klubu onda morate platiti članarinu i prihvatiti pravila ponašanja. U Mađarskoj, uprkos kritikama na račun Evropske unije, niko ni ne pomišlja ozbiljno o njenom napuštanju”, smatra Nikovic.
Unija na rskrsnici

U Evropskoj uniji dešava se eksperiment za koji niko ne zna kako će završiti. Ne zna se da li se ide prema sjedinjenim evropskim državama ili labavijem savezu nezavisnih država.

“Svi koji pričaju o tome predstavljaju kao da je postignut konsenzus, ali konsenzusa nema. Evropska unija pokušava da nametne svoje principe ali Mađarska kao nezavisna zemlja i ujedno član EU, pokušava da zadrži nezavisnost, privrednu i ideološku”, objašnjava ambasador Mađarske u Beogradu.

Prema njegovim rečima, preokret u Mađarskoj je nastao pre 2,5 godine kada je FIDES osvojio ubedljivu većinu i sa vlasti posle osam godina skinuo socijalističku vladu.

“Od 2002. do 2008. godine oni su upropastili privredu, ugled i moral zemlje. Iako su izgubili vlast, pošto imaju dobre veze u zapadnim medijima, koji su po definiciji liberalni, predstavljali su FIDES, državu, pa čak i ceo narod kao fašistički, diktatorski, koji je protiv evropskih vrednosti i koji demolira demokratiju. Uz to su prišivali i antisemitizam, nacionalizam, pa čak i nacizam i težnje ka Velikoj Mađarskoj. EU opet nije iskreno zabrinuta za dešavanja u Mađarskoj već samo izigrava neke aktivnosti kao da spašava Mađarsku od opasnosti”, napominje Nikovic na dobrom srpskom jeziku.

“Kada je ova vlada došla na vlast našla je praznu kasu, a javni dug za vreme socijalističke vlade je od 2002. do 2010. godine je uvećan sa 53 na 82 odsto BDP-a”, napominje on.
Stradanje prehrambene industrije

Kada se gleda bilans za i protiv EU, tas preteže ka članstvu, važe dobre i loše strane smatra Nikovic. Pozitivno je što se u okviru šengenske zone može putovati slobodno, a od 1. januara Mađari mogu da se zaposle slobodno na celoj teritoriji EU.

“Mađari imaju sada blagoslov da se zaposle bilo gde u EU, da budu na primer, kućne pomoćnice na Zapadu, samo ne znam koliko je to blagoslov. Takođe, zemlja napreduje ka proseku EU, ali je taj napredak usporen poslednje tri godine zbog krize. Treba istaći da kriza nikako nije posledica članstva u EU, već da je unija tampon koji ublažuje efekte krize. Takođe, niko od nas ne zahteva da se odričemo našeg identiteta. Iskoristili smo mogućnost obrazovanja u inostranstvu i, mada će jedan deo te generacije intelektualaca ostati tamo što je gubitak za Mađarsku, to je ipak pozitivna stvar”, nabraja Nikovic.

Od 2007. do 2013. godine Mađarska je iz evropskih kohezionih fondova dobila 22,4 milijarde evra, a od članstva su korist imale neke industrijske grane, posebno automobilska jer su došli Suzuki, Mercedes, Dženeral Motors... S druge strane, prehrambena industrija je stradala, pa je na primer, od osam šećerana ostala samo jedna. Takođe, sloboda kretanja je omogućila preduzetnicima sa Zapada da u nekim delovima Mađarske rentiraju velike teritorije zemljišta gde su pravili skladišta smeća. Suprotno od toga, usklađivanjem sa evropskim zakonima i korišćenjem fondova dosta je urađeno na zaštiti životne sredine, pa je tako i završena kanalizacija u Budimpešti zbog čega se ranije nije moglo kupati u Dunavu južno od mađarskog glavnog grada. Nikovic ističe i da im je članstvo pomoglo u pregovorima sa trećim zemljama, poput Rusije o gasovodu ili SAD i Kanade o bezviznom režimu.
Ono što brine Mađare je što će posle 2013. godine stranci moći da kupuju poljoprivredno zemljište, mada su se izborili za moratorijum na tu odluku do 2014. godine. Ipak, stranci i sada mogu postati vlasnici poljoprivrednog zemljišta, ali samo ako se profesionalno bave poljoprivredom i žive u Mađarskoj bar tri godine.
Interesi zemlj i Unije

Reformski zakoni nove vlade izazvali su dosta kritika iz Evrope, a Nikovic ocenjuje da je napravljena greška vlade u komunikaciji sa opozicijom i EU prilikom donošenja tih zakona.

“U suštini, većina tih zakona na prvo mesto stavlja interes zemlje, jer vlada je dobila mandat da promeni ono što nije funkcionisalo, mada se nekad činilo da to nije u skladu sa principima EU. Filozofija iza toga je da se prati zdrav razum, a ne doktrine. Takođe, važna je i prirodnost. Tako smo promenili ime iz Republika Mađarska u Mađarska jer građani tako govore, a ne zato što smo hteli da ukinemo republiku i postavimo kralja. Takođe, u novom ustavu se kaže da je brak veza između muškarca i žene i promovišu se porodične vrednosti, jer je Mađarska u teškoj demografskoj krizi. Pored toga i pozivanje na narod ili naciju i na hrišćanske vrednosti u ustavu predstavljene su kao veliki greh. Insistirali smo i na zajedničkom nošenju tereta državnih mera. Ne mogu samo poreski obveznici snositi teret krize, a određeni slojevi poput bankara ili multinacionalnih kompanija ne i zato je uvedena nova poreska politika”, ističe Nikovic.

Posebnu lavinu kritika je vlada Mađarske dobila iz EU zbog odnosa prema centralnoj banci. Prvo je samnjena plata guverneru i funkcionerima Narodne banke Mađarske, a zatim je najavljen i zakon koji bi uveo veću kontrolu ove institucije.

“Zakon još nije donet, ali bi trebalo da omogući spajanje narodne banke i državnog deviznog inspektorata. U tom duelu sa EU izgleda da vlada gubi i da će morati popustiti. Sukob FIDES-a i guvernera Narodne banke traje od ranije, zato što guverner drži finansijske interese u of šor firmi. Mislim da bi guverner trebalo da pokaže poverenje u nacionalne institucije. U principu kritikovani smo što smo išli protiv interesa banaka. Intencija je da se Orban ukloni i da se na vlast dovede neko iz bankarske struke, kao što je to urađeno u Grčkoj”, zaključuje Nikovic.