Zbog prirodnih dobara Srbija na dnu evropske liste
Srbija spada u red evropskih zemalja sa najmanjim procentom zaštićenih prirodnih područja. Sa svega 7 odsto teritorije pod zaštitom, zauzima 33 mesto na listi od ukupno 35 zemalja, objavio je portal SaveOnEnergy, koristeći za analizu podatke Evropske agencije za zaštitu životne sredine. Istovremeno, Luksemburg ima tri četvrtine teritorije pod zaštitom, što je i razlog da je najbolje rangirana država po procentu kopnene teritorije koju su zauzimala zaštićena prirodna područja u prošloj godini. (ilustracija: Luksemburg, flickr)
Broj i površina zaštićenih kopnenih područja u Evropi su u stalnom porastu tako da je danas 26 odsto teritorije Evropske unije zaštićeno nacionalnim zakonima. Da to nije pravac kojim se kreće i Srbija može da pokaže analiza stanja u 35 evropskih država, jer se tu sa svega 7 odsto teritorije pod zaštitom, našla na 33 mestu ili skoro na samom začelju liste.
SaveOnEnergy koji je analizirao podatke Evropske agencije za zaštitu životne sredine, kako bi izveo ovu računicu, ipak navodi ukupnu površinu države koja uključuje Kosovo, iako je ova sporna teritorija na kraju rangirana odvojeno od Srbije. U tom smislu, ako bi se računao procenat teritorije bez Kosova, zaštićeno je nešto iznad 8 odsto teritorije zemlje.
Međutim, to ipak i dalje znači da je u pitanju devet puta manja stopa nego što je slučaj u Luksemburgu, koji je evropski lider po zaštiti prirodnih područja.
Luksemburg jeste jedna od najmanjih evropskih zemalja, ali su tri četvrtine njene površine pod zaštitom države.
Preciznije predstavljeno, površina Luksemburga ne prelazi 2.586 kvadratnih kilometara, ali su od toga 1.963 kvadratna kilometra zaštičena područja. Od 134 područja pod zaštitom, najveći je park prirode i geopark Melerdal, na istoku države, koji zauzima 256 kvadratnih kilometara.
U samom vrhu liste su uglavnom manje ili patuljaste evropske države. Slovenija je na drugom mestu sa 72 odsto zaštićenih područja, a prate je Malta sa 65 odsto, Kipar sa 56 odsto, dok je Lihtenštajn sa 45 odsto peti na listi.
Od većih država najbolje je rangirana Velika Britanija, koja je na sedmom mestu, sa 36 procenata teritorije pod zaštitom. Na devetom mestu je Poljska, sa trećinom teritorije pod zaštitom, a odmah iza nje je Nemačka, sa 31 odsto. Teritorijalno najveća država u Evropi, Francuska, našla se na dvanaestom mestu. U toj zemlji zaštitu uživa 24 odsto teritorije, ili 153,466 kvadratnih kilometara, što je takođe najveće prirodno područje pod zaštitom na kontinentu.
Strogi rezervat prirode Kalenić (Foto: EPA-EFE - Kim Ludbrook)
Status Zapadnog Balkana
Od Srbije su lošije rangirane samo Bosna i Hecegovina, koja je na samom dnu liste sa četiri odsto zaštićene teritorije, i Rumunija, sa šest odsto.
U Severnoj Makedoniji je 9 procenata teritorije proglašeno prirodnim područjem od značaja, isto kao i u Mađarskoj i Portugaliji. Belgiji nije mesto među balkanskim zemljama, ali je ta država zaštitila 8 odsto teritorije, čime se našla na 32. mestu, odmah iznad Srbije.
Od zemalja u okruženju, pored Slovenije, prednjači Grčka, u kojoj je zaštićena jedna petina teritorije. Slede Albanija i Bugarska, sa 17 odsto, odnosno 16 odsto prirodnih područja pod zaštitom, a prate ih Crna Gora, Hrvatska i Kosovo (koje je rangirano odvojeno od Srbije) sa po 13 odsto.
Istraživanje je obuhvatilo oko 80.000 zakonski definisanih područja u kojima priroda i živi svet uživaju specijalnu zaštitu. Tu spadaju nacionalni parkovi, spomenici prirode, rezervati prirode i drugi zaštićeni lokaliteti od prirodnog i kulturnog značaja. Svake godine je broj ovakvih područja na evropskom kontinentu sve veći. U 2020. godini, pod specijalnom zaštitom je bilo oko 26 odsto teritorije Evropske unije. Prema Evropskoj strategiji bidiverziteta za 2030, koja je i deo Evropskog zelenog dogovora, cilj je da se ovaj procenat poveća na najmanje 30 odsto do kraja ove decenije.
Osredak - močvarno stanište na teritoriji Kruševca (krusevacgrad.rs)
Rangiranje prema broju zaštićenih prirodnih područja
Na vrhu liste evropskih zemalja po broju zaštićenih područja, nezavisno od teritorije, našla se Nemačka, sa čak 17.654 zona pod zaštitom, a posle nje je Švedska, koja ima 15.254 zaštićenih zona. Ako gledamo po udelu teritorije, u ovoj nordijskoj zemlji je pod zaštitom samo 11 odsto države, čime se našla na neslavnom 27. mestu.
Švajcarska je zaštitila 10.423 područja, čime je na trećem mestu ovde liste. To, međutim, ne govori mnogo o veličini teritorije pod zaštitom, jer se radi o tek 12 procenata ove alpske države.
Na samom dnu i ove liste se našla BiH, koja ima 40 područja pod zaštitom države. Lihtenštajn i Kipar, koji su među prvih pet po udelu zaštićene teritorije, na ovoj listi su na začelju, jer imaju tek 44, odnosno 57 zaštićenih zona.
U Sloveniji postoji 1,891 zaštićeno područje, što ovu zemlju stavlja na deveto mesto na ovoj listi. Srbija je daleko iza, sa 377 prirodnih područja pod zaštitom.
Može se primetiti značajan disparitet u prosečnoj veličini zaštićenih zona među državama.
Na primer, u Belgiji, koja je tri i po puta manja od Srbije, postoji čak 1,494 zaštićenih područja. Međutim, ona zauzimaju ukupnu teritoriju koja je više nego dva puta manja nego što je to slučaj u Srbiji.
Prema najnovijim podacima Zavoda za zaštitu prirode Srbije, u zemlji postoji 471 zaštićeno prirodno dobro, što čini 7,66 odsto državne teritorije. Samo u prošloj godini, zaštićena su tri nova lokaliteta ukupne površine 400 hektara: Specijalni rezervat prirode „Osredak“, Strogi rezervat prirode „Кalenić“ i Spomenik prirode „Tunelska pećinska prerast u kanjonu Zamne“.
Inače, u svojoj analizi, a prema podacima Evropske agencije za zaštitu životne sredine, SaveOnEnergy je objavio listu 35 evropskih zemalja rangiranih po procentu kopnene teritorije koju su zauzimala zaštićena prirodna područja u 2020. godini. Analiza obuhvata sve zemlje Evropske unije, sem Finske, Irske i Estonije. Takođe, Veliku Britaniju, Norvešku, Švajcarsku i Island, kao i zemlje Zapadnog Balkana. Područja koja se prostiru na više država nisu uračunata.
