Bugarska: Energetska tranzicija uz nuklearnu energiju i prirodni gas

U julu prošle godine, Evropska komisija formirala je Evropsku alijansu čistog vodonika kojoj se do danas pridružilo 23 od ukupno 45 evropskih prenosnih operatora, članova ENTSOG-a, uključujući operatore iz Centralne i Istočne Evrope poput letonske kompanije Conexus Baltic Grid, grčke DESFA, slovačkog Eustream-a, poljskog Gas-Sistema, hrvatskog Plinacro-a i rumunskog Transgasa.

Učešće bugarskog operatora za prenos gasa u inicijativi omogućiće saradnju sa ostalim evropskim partnerima u procesu uspostavljanja infrastrukture pogodne za transport vodonika i goriva sa niskim sadržajem ugljenika, kao i za ubrzani razvoj tehnologija vodonika i njegovo korišćenje kao goriva, navodi se u sapoštenju ove kompanije.

Predsednik Bugarske Rumen Radev na samitu inicjative Tri mora u Sofiji. (Izvor: 3seas.eu)

Klimatska politika EU

Ovom potezu prethodi samit u vezi sa inicijativom “Tri mora”, kome je Bugarska bila domaćin u Sofiji tokom 8. i 9. jula i gde su predstavnici 12 država, što uključuje Austriju, Hrvatsku, Češku, Estoniju, Mađarsku, Letoniju, Litvaniju, Poljsku, Rumuniju, Slovačku, Sloveniju i samu Bugarsku potvrdili važnost bliske regionalne saradnje, posebno na polju energetike.

Bugarska je na samitu ponovo stavila na sto raspravu o ulozi prirodnog gasa i nuklearne energije u energetskoj tranziciji.

Povod je to što se neke zemlje Centralne i Istočne Evrope, koje se u proizvodnji električne energije u velikoj meri oslanjaju na gas i nuklearnu energiju, pribojavaju da će zaostajati u razvoju, uprkos uveravanjima Evropske komisije da je reč o pravednoj tranziciji, zbog namere Evropske unije da smanji emisiju ugljen-dioksida za 55 odsto do 2030. godine.

„S obzirom na to da je više od 75 procenata emisije ugljen-dioksida u EU rezultat proizvodnje i potrošnje energije, očekuje se da će energetski sektor igrati ključnu ulogu u tranziciji ka ugljenično neutralnoj ekonomiji”, ocenio je s tim u vezi za Ceenergynews bugarski ministar energetike Andrej Živkov.

Smatra da ambiciozna klimatska politika EU postavlja velike izazove i zadatke pred zemlje Centralne i Istočne Evrope, koje bi bilo teško prevazići bez zajedničkih napora.

I u zajedničkoj deklaraciji sa samita Tri mora, nedavno održanog u Sofiji se naglašava da je jačanje energetske sigurnosti i diverzifikacija ruta i izvora snabdevanja širom regiona, zajedno sa pravednim prelaskom na klimatski neutralan energetski sektor, među glavnim prioritetima država koje su deo te inicijative.

Dekarbonizacija energetskog sektora je izazov za Bugarsku, zbog sporog širenja obnovljivih izvora energije i energetske efikasnosti. (Izvor: Pixabay)

Dekarbonizacija energetskog sektora

Međutim, dekarbonizacija energetskog sektora predstavlja poseban izazov za Bugarsku. Prema pokazateljima evropskog Centra za proučavanje demokratije objavljenim u okviru publikacije pod naslovom “Ubrzavanje tranzicije energije u Bugarskoj: Plan do 2050. godine”, postrojenja za lignit stvaraju oko 40 procenata električne energije u zemlji i zapošljavaju više od 43.000 radnika.

To bi značilo da se Bugarska nalazi između ambicija EU o značajnom smanjenju emisija do kraja decenije i potrebe da se izvrši puna dekarbonizacija do sredine veka i sporog širenja obnovljivih izvora energije i energetske efikasnosti na domaćem terenu.

S druge strane, Olivije Market (Olivier Marquette), predsednik kompanije AES Bugarska, jedinice američkog energetskog konglomerata AES Corporation i šef poslovnog razvoja Evroazije, podseća da je ta zemlja bila druga država članica EU koja je ispunila svoje ciljeve koji se odnose na obnovljivu energiju za 2020. godinu.

Smatra da mnogo faktora utiče na to da države ostvare ciljeve koji su danas pred njima, a jedan od bitnih faktora koje prepoznaje je značajno smanjenje troškova obnovljivih izvora energije i brzina njihovog korišćenja.

„Tokom poslednjih 10 godina, odnosno između 2010. i 2019. godine, cena fotonaponskih modula, kopnenih vetroturbina i litijum-jonskih baterija pala je za oko 90, 60 i 90 procenata,“ napominje Market ističući da su niže cene “među ključnim podsticajima za značajniji razvoj postrojenja koja koriste obnovljive izvore energije.“

Stručnjaci i predstavnici vlasti Bugarske smatraju da je zajednički nastup država neophodan kako bi se sproveli klimatski ciljevi i to ne samo umrežavanje u regionu, već i povezivanje sa međunarodnim partnerima, poput Nemačke, Evropske komisije i Sjedinjenih Američkih Država sa kojima je Bugarska prošlog oktobra potpisala Memorandum o razumevanju za stratešku saradnju u oblasti nuklearne energije u civilne svrhe.

Ministar Andrej Živkov smatra da je dobar primer produbljivanja ekonomskih veza država preko energetskog sektora razvoj gasne infrastrukture, uključujući izgradnju interkonekcija i terminala za tečni prirodni gas.

Više od 75 procenata emisije ugljen-dioksida u EU je rezultat proizvodnje i potrošnje energije. (Izvor: Shutterstock)

Uloga prirodnog gasa i nuklearne energije

Uprkos tome što se energija sa niskim udelom ugljen-dioksida bazira na obnovljivim izvorima, ministar Živkov smatra da realan put ka održivoj ekonomiji bez ugljen-dioksida uključuje upotrebu obnovljivih izvora i nuklearne energije kao osnovnu liniju, dok se prirodni gas smatra prelaznim gorivom, “naročito ako uzmemo u obzir razvoj novih gasova poput vodonika i važnost prilagođavanja postojeće infrastrukture”.

Prema oceni Olivijea Marketa, ne postoji jedinstveno rešenje za sve države članice i to zaista zavisi od početne pozicije svake zemlje i dostupnosti tehnologija na njihovim tržištima.

Smatra da u slučaju Bugarske postoji mogućnost korišćenja različitih tehnologija koje mogu doprineti dekarbonizaciji elektroenergetskog sektora, uključujući sunčevu energiju, vetar, skladište energije, prirodni gas, hidroenergiju, geotermalnu, uz korišćenje i skladištenje ugljenika i naravno, nuklearnu energiju.