STELIOS FAITAKIS – SLIKAR "LJUDSKOG STANJA"

Grčki slikar Stelios Faitakis umro je 6. oktobra u 47. godini života. Rodom Atinjanin, on je studirao na Atinskoj školi lepih umetnosti, a svoju umetničku karijeru započeo je slikanjem grafita na ulicama grčke prestonice. Tom prilikom se zainteresovao za japanske borilačke veštine, za mistične i verske tradicije Istoka, kao i za tradicionalnu kinesku medicinu. Istovremeno je pohađao kurseve ikonografije kod Sozosa Đanudisa.

Stelios Faitakis, mural, Venecija, 2011

Sredinom 90-ih godina, Faitakisa su Atinjani prvi put zapazili kroz uličnu umetnost i mural koji je naslikao za zgradu ELAIS-a u Pireju. Na grčkoj umetničkoj sceni počeo je da se afirmiše nakon predstavljanja murala "Sokrat pije kukutu" na prvom Atinskom bijenalu 2007. godine. Tada je šira publika prvi put videli hrabrog umetnika koji je imao snagu da predstavi i brani svoj jedinstveni slikarski izraz i koji je prkosio predvidljivim pravilima i trendovima savremene umetnosti.

Iste godine, na fasadi danskog paviljona Venecijanskog bijenala naslikao je džinovsku kompoziciju pod nazivom "Simfonija obmane". Rad je prepoznat kao jedan od najzanimljivijih i znatno je doprineo njegovoj reputaciji na međunarodnom planu. Za prvo izdanje Međunarodnog bijenala savremene umetnosti Arsenale, održanog u Kijevu 2012. godine, Faitakis je napravio ogroman mural ukupne dužine od nekoliko desetina metara. Jedan stalni Faitakisov mural, od 2016. godine, krasi palatu Tokio u Parizu.

Stelios Faitakis, grčki savremeni slikar, rođen u Atini 1976, umro u Atini 2023

Zapadna misao bez misterije i mističnosti

Faitakisove guste, nadrealne kompozicije, pune alegorija i paradoksa, govorile su, kako je sâm slikar objasnio, o "ljudskom stanju". Tokom godina, on je stvorio potpuno lični jezik koji je crpeo iz pravoslavne ikonografske tradicije, ali i kulture grafita, meksičkog slikarstva i slikarske tradicije istočnih zemalja. U svojim radovima koristio je sve vrste površina, u različitim dimenzijama, od minijatura na papiru do murala, spajajući tradicionalno sa savremenim materijalima i tehnikama. Poštujući svoje uticaje, Faitakis se trudio da istovremeno zadrži čisto lični karakter i da ne reprodukuje stil starih majstora.

Njegovo stvaralaštvo se okreće oko savremenih i bolnih tema modernog čoveka koje proizilaze iz večno neodgovorenih pitanja postojanja. Istovremeno, on na oštar i sarkastičan način komentariše pitanja društvene nepravde i političkih nemira. Ironija, drama, metafore i simbolički kodovi su alati kojima se on služi na stvaranju zagonetke. Njegov rad crpi nadahnuće iz religije, duhovnosti, filozofije, različitih umetničkih izraza, nauke, istorije i međuljudskih odnosa, postavljajući sve te elemente u dijalog kako bi se stvorilo složeno pripovedanje.

Stelios Faitakis, prvo Kijevsko bijenale Arsenale, mural iz dva dela, 780x760 cm (svaki), 2012

Faitakisovo antropocentrično slikarstvo slobodno koristi maštu i prevazilazi strogo logičko mišljenje. U kompozicijama, on neprekidno suprostavlja elemente kroz zagonetne odnose, ali one uvek budu završene u skladu i ravnoteži. Teme su mu često nasilne i smele scene sa naznakom smrti, prikladno komentarišući ćorsokak savremenog sveta i ukidanje sloboda koju nam je zaveštao modernizam.

Sklonost ljudi brzoj kategorizaciji umetnika postavila je Faitakisa u levi pokret. Iako je svojevremeno bio ideološki blizak levičarima, u svom radu on nikada nije sebe ograničavao ikakvom ideologijom. Pojava više simbola i slika iz takozvanog levog prostora (ustanci, sukobi, blokade puteva i sl.) u njegovim delima imaju ironičnu i kritičku dimenziju koja se ne prepoznaje na prvi pogled. Njegov izbor je bliži konceptu situacionista koji su uzimali neki od umetničkih sistema da bi se poslužili njihovim idejama, bez prihvatanja bilo koje određene ideologije.

Stelios Faitakis, "Elegija maja", mural za Palatu Tokio, Pariz, 2016

Faitakisovo slikarstvo nudi priliku da se pobegne od racionalnosti koju nameće doba visoke tehnologije i mehanizacije međuljudskih odnosa. Njegovo stvaralaštvo pomaže gledaocu da se nađe na mestima van vremena, da postavi ona pitanja koja će proširiti njegovu percepciju i poboljšati odnos sa svetom oko njega. Faitakis smatra da je zapadna misao, koja sve više teži mehanističkoj percepciji sveta i čoveka, sistematski odbacivala koncepte kao što su "magija" i "mistagogija" umanjujući njihov značaj. Zato se on, svojim radom, trudi da doprinese povratku misterije i mističnosti u umetnički izraz.

Stelios Faitakis, "Sokrat pije kukutu", mural, Atinsko bijenale, 2007

Ikonografija kao apstraktna umetnost

Na Faitakisovim slikama i muralima, zlatne i jarko crvene boje, gotovo geometrijski prikazi prirode i asketskih likova, upućuju na vizantijsku ikonografiju, meksičke freske, posebno na dela Dijega Rivere, vizuelne tradicije istočnjačkih religija, nemački ekspresionizam i savremene ulične kulture.

On smatra da je element mešanja, različitih istorijskih referenci i stilova prepoznatih u njegovom radu, apsolutno prirodan.

"Ako se sećate, to je urađeno u Italiji tokom renesanse. Oni su uzimali biblijske priče i ubrizgavali ih u svoj prostor, oblačili ih u svoje kostime, a rezultat je bio nestvaran", objasnio je Faitakis. On takođe sa divljenjem govori o bogatstvu koje je pronašao u umetnostima prošlosti:

Stelios Faitakis, "Seri i umri", Torino, 2017

"U starijoj umetnosti ne vidite ništa što se dogodilo slučajno. Primećujete složene prikaze i teško shvatate kako su nastali, iako shvatate da sve ima svoje mesto i smisao u ovim prikazima. Vizantijski i japanski prikazi, na primer, imaju istu paletu, istu atmosferu, istu preciznost u izvođenju, samo što Orijentalci više vole zakrivljene linije, a Vizantinci ravne“. Inače, Faitakis smatra vizantijsku ikonografiju apstraktnom umetnošću: "Ljudski lik, priroda, sve je stilizovano i poštuje geometrijska pravila u ikonografiji. To nema veze sa realnošću, već sa mentalnim konstrukcijama".

Istoričarka umetnosti Nadia Argiropoulu, pišući o Faitakisovom radu, umesno je podsectila na legendarni film Tarkovskog "Andrej Rubljov" i na veru ruskog stvaraoca u duhovnost, koju je definisao kao revolucionarno oruđe koje može pomoći čoveku da se uzdigne iznad sebe i povratiti ono što zovemo "slobodna volja".