Grafike pomirenja

Verujem da većina žitelja zemlje Srbije, osim dobrih poznavalaca fudbala, nije ni čula za mali, nemački grad Karlsrue. Smešten na granici između Nemačke i Francuske, u blizini atraktivnog i zbog politike nama dobro znanog Strazbura, mondenske banje Baden Baden i čuvenog Hajdelberga, ovaj grad baš i nema mnogo šanse da se zna o njemu. Bar ne u Srbiji. I sada ću preskočiti priču o Karlsrueu kao gradu u kojem se nalaze Vrhovni i Ustavni sud Nemačke, te tehnički univerzitet jedan od najboljih u Evropi, bezbroj džez klubova u kojima nastupaju najpoznatiji muzičari sveta... Moju pažnju privukla je činjenica da u, za evropske prilike, tako malom gradu postoji veoma bogata Gradska galerija i u njoj, između ostalog, nesvakidašnja, sjajna zbirka - oko devedeset grafika francuske Moderne. U protekla dva meseca ova zbirka bila je dostupna javnosti. Danima su Gradsku galeriju opsedali, pored Nemaca, pripadnici raznih naroda jer, osim stanovnika velikih umetničkih centara, malo ljudi ima priliku da uživo vidi dela Pikasa (Picasso), Matisa (Matisse), Šagala (Chagall)...
U staroj, oslikanoj zgradi Galerije mogli su se videti lepo, gotovo svečano, obučeni i mladi i stariji ljudi (kod nas se većina tako oblači samo kada ide na venčanja i sahrane)... mogli su se čuti brojni jezici što nekako i jeste u duhu ove izložbe. Naime, godine 1948. Francuska vojna vlast darovala je Gradskoj galeriji Karlsruea neobičan poklon - upravo tih devedeset grafika. Trebalo je da one simbolizuju prijateljstvo i razumevanje među bivšim zaraćenim stranama. Čini se da je ovaj dragoceni poklon uspeo da ostvari svoju misiju jer je, kroz dvogodišnju putujuću izložbu po Nemačkoj, kolekcija postala poznata brojnoj publici čije interesovanje za francusku modernu umetnost nije nestalo uprkos dvanaestogodišnjoj diktaturi. Naprotiv. Sada, oko šezdeset godina kasnije, ova dela su prvi put prikazana javnosti, a u međuvremenu njima su pridružene i brojne grafike nekoliko francuskih umetnika iz prve polovine XX veka.
Jezgro ovog neobičnog francuskog poklona Nemcima čini osamnaest grafika Pabla Pikasa. Tu su grafike koje pripadaju njegovom "plavom periodu", zatim kubističke kompozicije, radovi iz Pikasove neoklasične faze i iz kolekcije "Suite Vollard", te litografije velikog formata iz četrdesetih godina prošlog veka. Svakako je važno istaći prikazivanje publici nekolicine grafika koje pripadaju tzv. "Suite Vollard" kolekciji, koju čini sto grafika ovog umetnika. Upravo ta kolekcija predstavlja jednu od najvažnijih serija grafika u istoriji umetnosti, a po kvalitetu i značaju sa njima mogu da se uporede samo grafike Rembranta (Rembrandt) i Goje (Goya). Ova serija Pikasovih grafika dobila je ime po trgovcu Ambroise Vollardu koji je u periodu od septembra 1930. do juna 1936. godine prodavao njegova dela. Inače, ime ovog trgovca veoma je važno u istoriji slikarstva zato što je zaslužan za promovisanje mnogih novih tehnika kao što su bakrorez i duborez i za, što je još bitnije, ne samo promovisanje već može se reći i zaštitu mnogih, tada nepoznatih, umetnika među kojima su Sezan (Pol Cezanne), Pikaso, Van Gog (Vincent Van Gogh) i mnogi drugi. Organizatori izložbe su Pikasovu grafiku iz 1947. godine "Kentaur i Bacchante" apostrofirali kao najvažniju ne samo zato što na njoj umetnik pokazuje afinitet prema antičkoj umetnosti i mitologiji, već i veoma karakteristične i slobodne poteze četkicom. Ova grafika Pabla Pikasa nalazi se i na ogromnim reklamnim platnima možda zato što se kroz nju ispoljava sva Pikasova sigurnost u ophođenju sa linijama, površinama i kompozicijama, jednostavno sva veličina Pikasovog genijalnog rada.
Ovu sjajnu izložbu čini i jedanaest dela Henrija Matisa nastalih u periodu od dvadesetih do četrdesetih godina prošlog veka koja pokazuju njegovu naklonost ka prikazivanju ženskih modela. Žene koje čitaju i pevaju, aktovi i portreti demonstriraju Matisovu maestralnu redukciju na jednostavne linije kojima je on uvek težio. Autobiografski podaci nam govore da je Henri Matis bio umetnik koji se trudio da njegova dela "imaju jednostavnu lakoću proleća" i da na njima baš niko ne može da spozna koliko napora je morao da uloži da bi došao do toga.
Šagalovih devetnaest grafika iz njegovog ranog perioda prikazuju umetnika kao rafiniranog i osećajnog pripovedača. Izložene su ilustracije za njegovu biografiju, zatim ilustracije za Gogoljev roman "Mrtve duše" i basne La Fontena, kao i scene iz Starog zaveta. Pojedini radovi, kao "Akrobata sa violinom" pokuzuju Šagalovo virtuozno ophođenje sa ovom tehnikom koju je izučio 1922. godine u Berlinu. Čiste konture, zahvaljujući upotrebi igle, i crtice nastale potezima četkice proizvode vibrirajući efekat. Jednostavno rečeno, Šagalovi radovi prikazuju jedan neobičan svet - svet u kojem ima mnogo fantastičnih stvari i figura.
Prikazi iz hrišćanstva ne nalaze se samo u Šagalovim biblijskim ilustracijama, već i u kompozicijama Rouaulta jednog od najznačajnijih predstavnika francuskog ekspresionizma. Litografije u boji Legera i Braqua služe, između ostalog, i kao primer za izradu plakata. Legerov "Pejzaž sa oblacima" iz 1948. godine prikazuje slikarevo neslaganje sa tehnički izraženim svetom dvadesetog veka, a Brakov "Sivi čajnik" u šestobojnom otisku ističe njegov interes za mrtvu prirodu čije se forme suprotstavljaju jedna drugoj. Crna, siva, tamnoljubičasta i braon boja slikarski se povezuju u jedan sveobuhvatan motiv iz kojeg se žutozelenim sjajem izdvaja okrugla forma limuna.
Pored radova ovih pet, najznačajnijih prerdstavnika francuske grafike iz prve polovine XX veka na izložbi su prikazani i radovi drugih umetnika kao što su Andre Beaudin, Henri Laurens, Juan Gris, Joan Miro...
Sjajna dela genijalnih slikara, posle šest decenija, ponovo su bila pred očima, zaista, privilegovane javnosti, a zahvaljujući dragocenom poklonu, Gradska galerija malenog Karlsruhea svrstala se među najznačajnije nemačke muzeje u kojima se čuvaju brojni radovi ne samo francuskog stvaralaštva...te, ako vas slučaj ili namera ikada dovedu u ovaj gradić obavezno je posetite.