Novi saudijski kralj već ozbiljno bolestan?

Arapski i lideri sa Zapada izjavili su saučešće zbog smrti saudijskog kralja Abdulaha bin Abdulaziza, koji je preminuo u petak, dok je stanovništvo na Bliskom istoku svoje žaljenje, ali i kritike, uglavnom objavljivalo preko društvenih mreža. Mediji iz sveta uz ovu vest su izvestili i o skoku cene sirove nafte koja je juče na berzama dostigla 49,29 dolara po barelu.

Kralj Abdulah bio je moćni saveznik Sjedinjenih Država u borbi protiv Al Kaide, te ostao upamćen po uvođenju reformi u ovu izuzetno konzervativnu muslimansku kraljevinu, prenose mediji iz Rijada. Umro je prekjuče u 90. godini, nakon što je nekoliko sedmica ranije objavljeno da je primljen u bolicu zbog upale pluća. Sahranjen je u tradicionalno skromnoj ceremoniji u Rijadu.

Jedna od poslednjih fotografija kralja Abdulaha u društvu naslednika Salmana (Al Arabija)

Abdulah zvanično na vlasti od 2005.

Otkad je 2005. stupio na presto, Abdulah je nastojao da moć svoje države, kao značajnog proizvođača nafte koji pokriva petinu svetskog tržišta, upotrebi za preoblikovanje Bliskog istoka, objavljuje saudijska Al Arabija. U regionu je poznat i kao lider koji se oštro odupirao uticaju rivalskog (šiitskog) Irana a zajedno sa drugim sunitskim monarsima sa Bliskog istoka, protivio se talasu protesta tokom takozvanog arapskog proleća, smatrajući ih pretnjom po stabilnost i sopstvene pozicije. Iako je zvanično vladar države od 2005, Abdulah je počeo da vodi zemlju čak deceniju ranije, nakon što je njegov prethodnik, kralj Fahd, imao infarkt.  

Novi kralj je Abdulahov polubrat, princ Salman (za koga jedni navode da ima 69 a drugi „da se veruje“ da je napunio 79 godina), koga bije glas da je pragmatičan i sposoban da balansira između verskih, plemenskih, državnih i zapadnih interesa. Salman je prethodno bio ministar odbrane u vreme kada se Rijad pridružio međunarodnoj koaliciji, predvođenoj Vašingtonom, u borbi protiv džihadističke organizacije Islamska država na teritoriji Sirije i Iraka.

Kralj Abdulah odlikovao Baraka Obamu Ordenom zasluge u Rijadu 2009. (Al Akhbar)

Rijad demantuje vesti o narušenom zdravlju

Saudijski kralj Salman prekjuče je imenovao svog nećaka Muhameda bin Najefa za zamenika prestolonaslednika a sina Muhameda bin Salmana za upravnika dvora i ministra odbrane. Novi prestolonaslenik je Mukrin, Salmanov najmlađi polubrat, a naredni u liniji za presto je princ Muhamed, koji će ostati na mestu ministra unutrašnjih poslova. Muhamed bin Najef na čelu je policije od 2012. a 2009. bio je meta neuspelog bombaškog napada povezanog sa Al Kaidom. Time što je najmlađeg polubrata imenovao za prestolonaslednika, otklonio je spekulacije o sukobu unutar kraljevske porodice.

Pojedini mediji, međutim, podsećaju da Salman već ima ozbiljnih zdravstvenih problema, kao što su Alchajmerova bolest i demencija, te se dovodi u pitanje njegova sposobnost da vlada. Drugi, pak, objavljuju i da je u pitanju Parkinsonova bolest. Zvanični Rijad odbija ovakve „spekulacije“ i demantuje da je novom kralju već narušeno zdravlje. 

Poslednja pošta saudijskom kralju na sahrani u Rijadu (Rojters, Al Arabija)

Nafta, islamski uticaj i vahabizam

Za nešto više od osam decenija, otkad je formirana kraljevina Saudijska Arabija 1932. godine, titula kralja prenosi se sa jednog brata na drugog, koji vode poreklo od prvog kralja Abdulaziza ibn Sauda. Familija Al Saud vlada većinom teritorije koju danas čini Saudijska Arabija, još od sredine 18. veka. Bejrutski dnevnik Al Akhbar, blizak šiitskom Hezbolahu, objavljuje da je Abdulaziz ukupno imao 45 sinova a da Abdulah, Salman i Mukrin imaju različite majke.

Saudijska Arabija ima više od petine svetskih zaliha sirove nafte, ali ima i uticaj na milijardu i po muslimana širom sveta zbog islamskih svetih gradova Meke i Medine koji se nalaze na njenoj teritoriji. Rijad je zaslužan i za širenje vahabijskog uticaja na ostatak islamskog sveta.

Al Akhbar podseća da je pokojni kralj Abdulah imao vodeću ulogu u podršci egipatskoj vlasti posle vojnog puča protiv tadašnjeg predsednika Muhameda Morsija 2013, kao i nastojanjima da se svrgne režim Bašara al Asada u Siriji, dozvolivši da se na saudijskoj teritoriji obučavanju pobunjenici. Tvrda saudijska interpretacija islama kroz vahabizam preslikana je u ideologijama pojedinih džihadističkih grupa koje su se pojavile tokom sirijskog sukoba, naročito Al Nusra fronta i Islamske države, navodi list.

Ženama i dalje zabranjeno da voze

Kršenje ljudskih prava i smrtna kazna

Dok su svetski zvaničnici izjavljivali saučešće Rijadu i kraljevskoj porodici, obični građani su svoja osećanja većinom podelili na društvenim mrežama. Jedni su izrazili žaljenje zbog smrti „velikog kralja i oca nacije“, podsećali na reforme i početak uključivanja žena u politička tela, dok su drugi pominjali i kršenje ljudskih prava. Bejrutski dnevnik podseća da je sloboda govora brutalno ugušena nekoliko puta za vreme vladavine kralja Abdulaha. Poznat je slučaj opozicionog lidera šeika Nimr al Nimra koji je osuđen na smrt jer se zalagao za reforme i više prava za šiitsku manjinu, navodi list, te Raifa Badavija, blogera osuđenog na hiljadu šibanja i 10 godina zatvora.

Aktivistkinje za ženska prava napisale su na Tviteru da iza čoveka ne ostaje ništa „do njegovih dela i groba“, objavivši fotografiju pokojnog kralja uz slike dveju članica organizacije koje su u pritvoru od početka decembra. Saudijska Arabija i dalje zabranjuje ženama da voze kola, čemu su se aktivistkinje usprotivile, s obzirom na to, kako kažu, da je ova zabrana u skladu sa vahabijskom tvrdom tradicijom i nema uporište u islamu i Kuranu. Rijad nije ništa manje oštar ni prema drugim oblicima protesta i aktivizma u zemlji, te ima i striktnu strategiju za kontrolisanje sadržaja koji se pojavljuje na internetu i društvenim mrežama.

Smrtna kazna se dosuđuje za politički aktivizam, silovanje, ubistvo, otpadništvo, oružanu pljačku i trgovinu droge. Ove godine na ovaj način je kažnjeno 15 ljudi, prošle – 87 a 2013. je na smrtnu kaznu osuđeno 78 optuženika. Rijad je godinama na udaru međunarodne kritike zbog čestog dosuđivanja ove kazne.