Vetrogeneratori donose skuplju struju – (1/2)

U posao oko izgradnje vetrogeneratora Srbija je ušla nepripremljena, vođena pritiscima iz Evropske unije i uz pritiske i obmane vetrogeneracijskog lobija.

Iako Srbija dobija preko 21 odsto energije iz obnovljivih izvora, struja iz naših velikih hidroelektrana je bez osnova isključena iz bilansa domaće obnovljive energije – da bi se otvorio prostor za gradnju skupih a neefikasnih vetrogeneratora i malih hidrocentrala.

Isto tako je, bez osnova, zahtevani procenat obnovljive energije u Srbiji do 2020. godine podignut na 27 odsto učešća u energetskom miksu – što je iznad 20 odsto obnovljive energije, koliko EU traži od svojih zemalja-članica do tog roka.

Fabrika vetrogeneratora Simens u Subotici

- Krajem 2014. godine u Srbiji je najavljena gradnja ukupno 250 megavata kapaciteta vetrogeneratora, koja bi trebalo da košta oko 566 miliona dolara. – (a)

- Proizvodna (troškovna) cena struje iz vetrogeneratora je u proseku dva do tri puta skuplja od struje iz termocentrala na ugalj (koja danas u Nemačkoj košta samo 3,17 evrocenti za kilovatčas), pa se ona zato subvencioniše u svetu preko feed-in-tariff, odnosno preko zagarantovanih viših otkupnih cena struje koje pokrivaju njene proizvodne troškove, obično za period od 15-20 godina.

- Cenu izgradnje i rada vetrogeneratora će potrošači struje u Srbiji plaćati preko povećane cene struje koju oni proizvode tokom višegodišnjeg perioda – kao i u slučaju malih hidroelektrana.

- Podaci o proizvodnoj/troškovnoj ceni struje iz vetrogeneratora u Srbiji – nisu poznati domaćoj javnosti. U evropskim zemljama (Britaniji, na primer) ona iznosi oko 10 evrocenti po kilovatčasu a, prema podacima iz 2009. godine, garantovana proizvodna-otkupna cena struje iz vetrogeneratora u Srbiji trebalo bi da bude 9,5 evrocenti za isporučeni kilovatčas. – (d)

- Cena struje za domaćinstva u Srbiji je danas oko 6,3 evrocenti po kilovatčasu.

- Srbija ima vetrove iz IEC klase III, i to samo na visini od 100 metra iznad tla, koji su upotrebljivi samo za vetrogeneratore na slabi vetar (više od 6 m/sec do 7,5m/sec) – a koji zahtevaju stubove/tornjeve vetrenjača visine 90-140 metara i rotore većeg prečnika a generatore manje snage od standardnih vetrenjača.

Rad ovih vetrogeneratora (low-wind turbines) je isplativ samo u slučaju produžene aktivnosti ovakvog vetra tokom godine.

- Gradnja vetrogeneratora u Srbiji vodi ka povećanju cene struje za domaće potrošače.

Uvod

- Srbija nema vetrove koji su u isto vreme dovoljno brzi, dugotrajni i postojani (da nemaju nagle prekide i promene brzine) – koji bi mogli da obezbede ekonomski isplativ rad vetrogeneratora. Nažalost, i cena gradnje vetroparkova u Srbiji je veća od njihove cene u Evropi.

- Sa cenama vetroparkova, višim od onih u Evropi a sa vetrogeneracijskim kapacitetom manjim od severno-evropskog, Srbija teško može da ostvari uspeh na ovom planu.

- Podaci koji se u Srbiji navode za efikasnost i isplativost vetrogeneratora, kao i podaci o energetskom potencijalu vetra pri kritičnim brzinama (od prosečno 5,5 - 6m/sec) su preuveličani – da bi se opravdala gradnja vetrogeneratora kod nas. - (vidi detaljnije pod 1./ u drugom delu priloga – Analize)

- Struja iz vetrogeneratora se subvencioniše u Evropi sa 10 milijardi evra godišnje; garantovana otkupna cena za proizvedenu struju (feed-in-tariff) iz većih vetrogeneratora u Britaniji je 10 evrocenti po kWh, a iz manjih od od 500 kW je 18 evrocenti za kWh.

- Prema podacima iz 2009. godine, u Srbiji bi garantovana otkupna cena struje iz vetrenjača trebalo da bude oko 9,5 evrocenti za kWh. – (d)

- Prosečna ostvarena proizvodnja struje iz vetrogeneratora na kopnu, na godišnjem nivou, u odnosu na njihov instalisani kapacitet (što se označava kroz ‘capacity factor’) je samo oko 20% u Nemačkoj (bio je samo 17,5% u 2012. godini) i oko 25% u Britaniji – dok termocentrale na ugalj imaju faktor kapaciteta od preko 80 odsto. – (7)

- Kako Nemačka i Britanija raspolažu sa znatno bržim vetrovima sa dugotrajnijom godišnjom aktivnošću od onih u Srbiji, ovaj faktor kapaciteta za domaće vetrogeneratore biće znatno niži.

- Osnovni parametri za isplativo korišćenje vetra preko vetrogeneratora, su brzina vetra (preko 6m/s za vetrenjače na slabi vetar) i znatna dužina njegove aktivnosti tokom godine (mereno u satima godišnje aktivnosti za određene brzine vetra), kao i njegove povoljne vetrogeneracijske karakteristike (da nije isprekidan i da ne menja naglo brzinu, kao i da ne prelazi 90 km/h).    

- Košava, vetar koji se navodi kao najznačajniji vetrogeneracijski izvor u Srbiji, je sezonski, pulsirajući i slapovit vetar koji naglo menja brzinu, duva u naletima u proseku od 2-3 do 3-7 dana, duva u proseku oko 80 dana godišnje na povoljnim lokacijama u jugoistočnom Banatu (Plandište na primer) koji su razvučeni u periodu jesen-zima-proleće. Ostali vetrovi iz južnog kvadranta tamo duvaju još oko 60 dana godišnje. – (vidi pod 1-b/ - podaci za Opštinu Plandište)

U istočnoj Srbiji ima još lokacija sa snažnim vetrom koji, nažalost, nije dovoljno aktivan tokom cele godine.

- Vetrogeneratori počinju sa radom pri brzinama vetra od 3,5 do 4,5 metara u sekundi (ali je proizvodnja struje pritom vrlo mala); standardni tip vetrenjača dostiže svoj instalisani kapacitet pri brzinama vetra od 12-14 m/s; vetrenjače na slabi vetar (low-speed wind turbines) imaju svoj instalisani kapacitet podešen za vetar IEC klase III, od 7,5 m/s, obuhvatajući i vetar preko 6m/s – ali se one isplate samo pod uslovom da ovakvi vetrovi duvaju u produženom periodu tokom godine, kada je zbirna godišnja energija vetra pri ovim, manjim brzinama vetra veća od ukupnog godišnjeg potencijala brzog vetra (klase II i III) na istoj lokaciji.

- Prema domaćim istraživanjima, prosečna brzina vetra od nešto malo preko 6m/s postoji u okolini Vršca, ali tek na visini od 100 metara iznad tla – dok je na visini od 50 metara iznad tla brzina vetra 5,5 m/s.

- Vetrenjače kapaciteta 1,5 – 2,5 MW, slične onima koje se planiraju kod nas, obično su projektovane za IEC klasu II vetra sa brzinom od 8,5 m/s i imaju visinu tornja (stuba koji nosi kućište sa rotorom) oko 80 metara – što znači da bi kod nas dosegle vetar ispod ispod prosečne brzine od 6 m/s. Vetrenjače sa višim tornjevima svakako postoje – ali i više koštaju.   

- Cene vetroparkova na kopnu su u proseku za 35-50 % veće od cene samih vetrogeneratora (zato što obuvataju dodatno i izgradnju pristupnih puteva i trafostanica) – ali u Srbiji vetroparkovi koštaju skoro dva puta više od cene samih vetrenjača.

- Cena vetrogeneratora u EU košta oko 960.000 evra po MW kapaciteta (u Kini za trećinu manje), a planirana cena vetroparkova u Srbiji treba da košta oko 1,866 miliona evra po MW instalisanog kapaciteta. – (8), (a)

- Gradnja vetrogeneratora u Srbiji tumači se obavezom Srbije prema EU – da do 2020. godine ostvari 27% energije iz obnovljivih izvora u svom energetskom miksu. Obaveza koju je EU nametnula svojim članicama je da do tog roka ostvare samo 20% obnovljive energije.

- Nije jasno zašto je Srbija proglasila za svoju obavezu veće učešće obnovljive energije od one koju su za sebe prihvatile evropske zemlje (Britanija i Poljska su se obavezale na još manje učešće – samo 15 odsto obnovljive energije do 2020.).

Pitanje je i zašto se Srbija na tom planu opredelila za male hidroelektrane i vetrogeneratore koji proizvode skuplju struju od velikih hidroelektrana, na primer, koje isto tako spadaju u izvore obnovljive energije – pa njihovu gradnju, po tom osnovu, kreditira čak i Evropska investiciona banka. 

Reference:

(a) – Sabrani podaci o planiranim kapacitetima vetrogeneratora preuzeti iz dva izvora:

- Serbia Seeks to Boost Renewable Energy Investment With New Law -

www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2014/12/Serbia-seeks-to-boost-renewable-energy-investment-with-new-law

- U prilogu pod naslovom ‘Srbija nastoji da novim zakonom podstakne investicije u obnovljivu energiju’, iz decembra 2014. godine, časopis REW javlja da je Srbija nedavno usvojila novi zakon o obnovljivoj energiji koji postavlja okvir za “prihvatljive ugovore” i “garantuje da će ukupna proizvodnja energije iz obnovljivih izvora biti otkupljena.”

“Investitorima je isto tako neophodno osiguranje da ce moći da prodaju struju u Srbiji po tržišnim tarifama i posle inicijalnog perioda od 12 godina garantovanih tarifa.”

…Continental Wind planira da ulozi 280 miliona evra (341 milion US dolara) u farme vetrogeneratora kapaciteta 150 megavata u istocnoj Srbiji.

- Stižu obilaznice, luka i Plandište -

www.b92.net/biz/vesti/srbija.php?yyyy=2014&mm=12&dd=16&nav_id=937135

- Sajt B92 penosi sredinom decembra 2014-te godine da će kineska EKSIM banka obezbediti NIS-u kreditnu podšku od 225 miliona dolara za gradnju vetroparka Plandište u Srbiji, kapaciteta 102 megavata instalisane snage, za koji je NIS potpisao memorandum o saradnji sa kineskom kompanijom Goldvind.

(d) - KORIŠĆENJE ENERGIJE VETRA U SRBIJI - prirodni uslovi i praktična politika – Prof. Miodrag Zlatanović, decembar 2009.

www.altenergija.org/sites/default/files/Koriscenja%20energije%20vetra%20u%20Srbiji.pdf

Podsticajne mere:

- “Uredbom o feed-in-tariff sistemu odredjena je fiksna cena od 9,5 evrocenti za kWh električne energije proizvedene korišćenjem vetra.”

- Zakon o energetici proizvodnju energije iz obnovljivih izvora (OIE) definiše kao povlašćenu, predviđa obavezu preuzimanja ove energije (od strane EPS) uvodi izvesne povlastice i predviđa mogućnost izvoza eenergije proizvedene iz OIE. 

1./ - ATLAS VETROVA U AP VOJVODINI – studija, FTN – Univerzitet u Novom Sadu, 2008. godine

- www.tncenergy.com/dataroom/wp-content/Kavic%20report.pdf

- www.scribd.com/doc/3774629/Studija-Atlas-Vetrova-APV-2008#scribd

- Videti detaljnije u drugom delu ovog priloga - Analize

7./ - Offshore wind – using the Danish experience to draw comparisons

- www.powerengineeringint.com/articles/2015/03/offshore-wind-using-the-danish-experience-to-draw-comparisons.htm

Capacity factors (CF):

-      for onshore wind in Germany CF are around 20% depending on location;

-      in a good location in the UK, one would expect CF-25%

-      offshore Alpha Ventus (60MW) in the German North Sea has CF around 50%

-      offshore Horns rev 2 (209 MW) in the Danish sector of North Sea, has CF around 50% over the period 2010-2013;

-      This is due to good average wind speed, typically around 10m/sec;

8./ - Unmasking turbine prices -

www.windpowermonthly.com/article/1228426/unmasking-turbine-prices