Duboki koreni Ćirilo-Metodijske tradicije u Češkoj i Slovačkoj

Današnji datum je u češkom građanskom kalendaru državni praznik  koji se slavi u znak sećanja na hrišćansku i prosvetiteljsku misiju solunske braće koja je u Velikoj Moravskoj u drugoj polovini 9. veka položila trajne temelje češkoj državi. Peti juli je državni praznik i neradni dan, takođe, i u Slovačkoj. Praznik se utoliko svečanije proslavlja jer je u pitanju jubilarna - 1.150 godišnjica dolaska Ćirila i Metodija u ovu misiju.

Istovremeno, ovaj datum je verski praznik – dan Svetih Ćirila i Metodija i hodočašća hiljada vernika do moravskog Velehrada, duhovnog centra Velikomoravske kneževine, najveće države u srednjoj Evropi tog vremena i tada najveće slovenske države uopšte. Crkvena proslava kulminira liturgijom koja se tradicionalno i danas služila u Velehradu i prenosila ju je nacionalna televizija. Očekivan je dolazak pape ali je novi pontifeks maksimus, koji ne voli mnogo da putuje, poslao svog legata – specijalnog visokog izaslanika iz slovenskih zemalja, kao što se moglo očekivati, hrvatskog kardinala Josipa Božanića. On je služio misu i održao propoved na češkom jeziku.

Ćirilo-metodijska tradicija je duboko ukotvljena u češkoj istoriji, na temeljima slovenstva i hrišćanstva. Braća-sveštenici iz Soluna uspeli su da jevanđelje uklope u kulturu ovdašnjih Slovena i da tu kulturu povežu sa životom crkve.

Ćirilo (Konstantin, zvani Filozof) i njegov brat Metodije, iako najverovatnije nisu bili slovenskog već grčkog porekla, preveli su biblijske i liturgijske tekstove na jezik kojim su govorili Sloveni tog vremena i tom jeziku prilagodili i stvorili pismo (glagoljicu), svetovni i crkveni zakonik i dali niz drugih doprinosa u crkvenom pevanju, ikongrafiji, propovedi, kao i u politici, diplomatiji, ekonomiji... Svoju misiju su započeli medju južnim Slovenima, a nastavili je i proširili na području Velikomoravske države. Ćirilo je umro 869. godine u Rimu, a Metodije, koji je pokrstio češkog kneza Borivoja, 885. godine i sahranjen je na Velehradu.

Apostoli Slovena: Ćirilo i Metodije

Njih dvojica su došli u Moravsku, nedaleko od današnjeg Uherskg Hradišta, 863. godine na poziv vladara-kneza Rastislava, koji je prethodno molbu  uputio vizantijskom caru Mihailu III. Ubrzo su uspeli da svojim autoretom u Rimu dobiju od pape dozvolu da se u Moravskoj služi liturgija na narodnom, tj tadašnjem (staro)slovenskom jeziku. Smatraju se i često su nazivani Apostoli Slovena, a 1990, na predlog tadašnjeg pape Jovana Pavla II, proglašeni su za patrone Evrope. 

Kako pokazuju istraživanja istoričara, da nije bilo verskog i provetiteljskog rada solunske braće, hristijanizacija odnosno pokrštavanje koje je tada u Moravsku dolazilo pretežno sa Zapada, dovelo bi verovatno i do masovnog ponemčavanja slovenskog stanovništva na području današnje Češke i Slovačke. Tradicija, koju su utemeljila solunska braća nije nikad nestala u Češkoj i Slovačkoj i kada se prešlo na latinično pismo i obred.

Ovaj praznik je na celu katoličku crkvu proširen 1880. Posle I svetskog rata ćirilometodijskoj tradiciji se priključila i današnja Čehoslovačka crkva husitska i obnovljeno češko pravoslavlje (ta obnova je izvršena u kanonskom jedinstvu sa Srpskom pravoslavnom crkvom, čiji je deo češka pravoslavna crkva bila do 1946). Husitstvo, češkobratska i luteranska tradicija su još tokom reformacije u 15. i 16.  stroleću zauzeli pozitivan stav prema ćirilo-metodijskoj ideji, oslanjajući na joj neke svoje zahteve za reformaciju i demokratizaciju crkve.

U 19. stoleću ćirilometodijsku tradiciju koristili su češki katolički sveštenici radi nacionalnog buđenja ponemčenih stanovnika Moravske, ta tradicija je podržavala, takođe, i slovensku solidarnost.

Povodom jubileja, češka televizija je pripremila prvi ikada snimljeni igrani film i tv-serijal o Ćirilu i Metrodiju, od četiri dela, koji je prikazan ovih dana.