SLOVENSKA DUŠA ČEŠKOG I SLOVAČKOG HRIŠĆANSTVA
Ćirilo-metodijska tradicija je duboko ukotvljena u češkoj i slovačkoj istoriji, na temeljima veza i uzajamne solidarnosti sa južno-slovenskom braćom i hrišćanstva. Solunska braća su na dan 5. jula 863. godine došli u Moravsku
U prošlu nedelju je u češkom građanskom kalendaru bio državni praznik koji se slavi u znak sećanja na hrišćansku i prosvetiteljsku misiju solunske braće Ćirila i Metodija koja je u Moravskoj u drugoj polovini 9.veka položila temelje češkoj državi. Peti juli je državni praznik i neradni dan, takođe, i u Slovačkoj. Zbog svoje duhovne, prosvetiteljske misije i povezivanja Evrope njih dvojica su proglašeni za patrone „starog kontinenta“. U neslovenskim zemljama praznik svetih Ćirila i Metodija je 14.februar.
Istovremeno, ovaj verski praznik – Dan svetih Ćirila i Metodija je dan i hodočašća hiljada vernika do moravskog Velehrada, duhovnog centra Velikomoravske kneževine, najveće države u srednjoj Evropi tog vremena i tada najveće slovenske države uopšte. Crkvena proslava kulminira s liturgijom koja se tradicionalno i ove godine na taj dan služila u Velehradu i prenosila ju je nacionalna televizija.
Slovenstvo, hrišćanstvo i staro jedinstvo
Ćirilo-metodejska tradicija je duboko zakotvljena u češkoj i slovačkoj istoriji, na temeljima slovenstva i hrišćanstva, i ostavila neizbrisivi trag prvobitnog slovenskog i hrišćanskog jedinstva. Braća-sveštenici iz Soluna uspeli su da jevanđele uklope i u kulturu ovdašnjih Slovena i tu kulturu povežu sa životom crkve, u duhovnoj i kulturnoj povezanosti sa južno-slovenskom braćom...
Ćirilo (Konstantin) i njegov brat Metodije, od oca visokog vizantijskog činovnika i majke, koja je bila slovenskog porekla, rođeni su u okolini Soluna (Tesalonika) 815. odnosno 827. godine. Metodije je studirao pravo i postao je adminstrator velike vizantijske župe koju je činilo slovensko stanovništvo. Konstantin je studirao u Carigradu na carskoj školi zajedno s budućim carem Mihailom III. Potom je bio biblotekar carigradskog patrijarha i imao i niz drugih visokih funkcija. Zbog izuzetne učenosti nosio je nadimak filozof, pa se kao Konstantin Filozof pominje u istoriji, pri čemu mnogi ne znaju da je to, u stvari, Ćirilo. Bio je u nizu značajnih diplomatskih, prosvetiteljskih i crkvenih misija.
Od majke i druge slovenske dece braća su naučili slovenski dijalekt kojim se govorilo u okolini Soluna, Na taj dijalekt, koji je bio veoma blizak ostalim dijalektima kojima su govorili Sloveni, preveli su biblijske i liturgijske tekstove i prema tom dijalektu i njegovim glasovima prilagodili i stvorili pismo (glagoljicu), svetovni i crkveni zakonik i dali niz drugih doprinosa u crkvenom pevanju, ikongrafiji, propovedi, kao i u politici, diplomatiji, pravu, ekonomiji... Taj dijalekt je potom smatran i nazivan staroslovenskim.
Uz blagoslov pape
Svoju glavnu misiju, u kojoj će za sobom ostaviti najdublji trag u istoriji, započeli su najpre među južnim Slovenima. Potom su 863. godine, na poziv od kneza Rastislava caru Mihailu III, misiju proširili i došli na područje Velikomoravske države. Godine 867. otišli su u Rim gde je papa Hadrijan II odobrio i pohvalio njihov rad i priznao staroslovenski kao liturgijski jezik. Konstantin je, već na kraju životnih snaga, ostao u Rimu, zamonašio se, uzeo ime Ćirilo, pod kojim je isključivo ubuduće pominjan u crkcvenoj istoriji, i u manastiru umro 869. Sahrenjen je u bazilici Sv.Klimenta u Rimu. Papa je Metodija imenovao za apostolskog legata i arhibiskupa, odnosno arhiepiskopa Velike Morave. Na povratku su Metodija zadržali u tamnici godinu dana bavarski biskupi kojima se izgleda nije sviđalo što Slovene ne pokrštavaju oni nego misionari iz Vizantije koja je tada po kulturi i civilizovanosti daleko prednjačila u Evropi. Oslobođen je na intervenciju pape i nastavio da živi i radi u Moravskoj, Umro je 6. aprila 885. a sahranjen je, kako je zapisano, u glavnom moravskom hramu, s leve strane oltara presvete Bogorodice Marije. Do danas, ipak, njegov grob nije pronađen, jer nije jasno gde se to mesto odnosno hram, nalazio.
Kako pokazuju istraživanja istoričara, da nije bilo verskog i provetiteljskog rada solunske braće, hristijanizacija odnosno pokrštavanje koje je dolazilo sa Zapada, dovelo bi verovatno i do masovnog ponemčavanja slovenskog stanovništva na području današnje Češke i Slovačke. Tradicija, koji su stvorila Solunska braća nije nikad nestala u Češkoj i Slovačkoj i kada se prešlo na latinično pismo i obred. Češko i slovačko hrišćanstvo, je i u okviru katoličanstva, zahvaljući solunskoj braći, sačuvalo svoju slovensku dušu i identitet koji ih duboko povezuje naročito s južnom, pravoslavnom braćom.
Ovaj praznik je na celu katoličku crkvu, koja je postupno postajalala svesna njenog ekumenskog značenja i značaja, proširen 1880. U 19. stoleću ćirilometodijsku tradiciju koristili su češki katolički sveštenici radi nacionalnog buđenja ponemčenih stanovnika Moravske, ta tradicija je podržavala, takođe, i slovensku solidarnost.
Posle Prvog svetskog rata ćirilometodijskoj tradiciji se priključila i današnja Čehoslovačka crkva husitska i obnovljeno češko pravoslavlje (ta obnova je izvršena u kanonskom jedinstvu sa Srpskom pravoslavnom crkvom, čiji je deo češka pravoslavna crkva bila do 1946.). Husitstvo, češkobratska i luteranska tradicija su još tokom reformacije u 15. i 16. stroleću zauzeli pozitivan stav prema ćirilo-metodijskoj ideji, oslanjajući na nju svoje zahteve za reformaciju i demokratizaciju crkve.
Da li su Ćirilo i Metodije bili „Jugoslavci“?
„Nekada davno Česi su bili nepismeni, nisu verovali u Boga i uopšte bili su mnogo nekulturni. A onda su kod njih došla dva „Jugoslavca“, Ćirilo i Metodije, i naučili ih da čitaju i pišu, veruju u Boga...“ Tako je sin potpisnika ovih redova, pre desetak godina, kao đak drugog razreda jedne češke osnovne škole na času istorije ispričao svoju verziju misije solunske braće. Retko ko, međutim, osim istoričara – specijalista zna da su njih dvojica bili od oca Grka i da su slovenski jezik naučili od slovenske majke i družeći sa decom pridošlica sa severa u tada mešovitom grčko-slovenskom Solunu. Moj sin, kada se posle tog časa istorije vratio kući, sav je sijao od sreće, s malo preterivanja reklo bi se ličio je na nacionalnog borca prezadovoljnog posle dobro obavljenog posla. Nisam, naravno, hteo da mu tada možda pokvarim sreću s detaljem o grčkom poreklu Ćirila i Metodija. Rekao sam mu to tek nedavno, u vreme kada se ovde sve ređe za „Jugoslavce“ tako kaže – sada smo i za Čehe postali Srbi, Hrvati, Slovenci... Ali, možda je, ipak, bolje da ostane da su solunska braća bili „Jugoslavci“, makar zbog nas koji smo to bili i nemamo se zašto zbog toga stideti, kao što se ni solunska braća nisu stidela svoje slovenske majke i naučenog jezika u igri sa slovenskom decom.
